نیم قرن چالش با آلودگی هوا - مجله نایس پاتوق

در مهر ماه گذشته، شهروندان تهرانی 8 روز ناسالم و در شش ماه گذشته شهروندان اراکی با 63 روز هوای ناسالم و کرجی ها بدون داشتن حتی یک روز هوای سالم رکورد آلوده ترین شهر کشور را دارند. منابع آلودگی برای مسئولان شناخته شده است. در شهر تهران مهم ترین منبع آلودگی وسایل نقلیه متحرک و در شهر اراک علاوه بر آن، صنایع بشدت آلوده ای است که بخصوص در فصل سرما با تغییر سوخت نیروگاه ها، بشدت آلوده می گردد. اما آلودگی در اثر گرد و غبار بسیاری از شهرهای خشک کشور را گرفته است. در بازدیدی که مهر ماه از شهر اراک داشتم، کاملاً معین بود که بخش عمده آلودگی این شهر ناشی از فعالیت های کشاورزی (شخم)، فرسایش شدید خاک و افت آب های زیر سطحی دشت فراهان و اطراف تالاب میقان است.

سؤالی که در فکر مردم وجود دارد این است که با وجود آنکه همه بخوبی می دانند مشکل کجاست، چرا کسی برای حل مشکل آلودگی کاری نمی کند. پاسخ به این سؤال چندان پیچیده نیست. برای حل منشأ آلودگی خودروها، راهی جز توسعه حمل ونقل عمومی و حمل ونقل پاک نیست. اتفاقاً رویکرد حمل ونقل پاک، بسیار آسان، مقرون به صرفه و منشأ سلامتی است. کسانی که در این سال ها به شهرهای اروپایی سفر نموده اند بخوبی می دانند که حتی داشتن دو کودک نوزاد دوقلو یا معلولیت مانع استفاده از دوچرخه نمی گردد.

در کلانشهرهای اروپایی، هر روز فضای تردد خودروها تنگ تر و به فضای تردد پیاده، دوچرخه و اسکوتر اضافه می گردد. نگارنده در سه سال گذشته تردد با خودرو در شهر تهران را با دوچرخه جایگزین کردم و با 5 هزار کیلومتر دوچرخه سواری توانستم از انتشار یک تن دی اکسید کربن به شهر جلوگیری کنم. تجربه من نشان داد که با استفاده از دوچرخه باتری دار می توان حتی در پر شیب ترین نقطه تهران (محله گیشا و برج میلاد) در هفت روز هفته با دوچرخه سر کار رفت. تجربه من نه تنها باعث سلامتی و نشاط من شد، بلکه زمان قابل ملاحظه ای در وقت صرفه جویی کردم.

بسیار خوشحالم که رویکرد معاونت نو حمل ونقل و ترافیک شهر تهران، توسعه حمل ونقل پاک است. ایجاد خطوط دوچرخه بسیار مقرون به صرفهتر از ساخت مترو، خرید اتوبوس و وارد کردن خودروهای برقی و هیبریدی است. علاوه بر آن به عدالت اجتماعی نزدیکتر بوده و نقش بسیاری در عدم وابستگی کشور به خارج از کشور و عملی کردن اقتصاد مقاومتی دارد. بر اساس تحقیقات نو، بیش از 29 میلیون نفر در ایران دارای چاقی و اضافه وزن هستند که عامل 50 هزار مرگ در سال است. علت این مشکل کم تحرکی جامعه است که براحتی با توسعه دوچرخه، نه تنها صرفه جویی نجومی در هزینه های بهداشت و درمان می گردد بلکه با کاهش آلودگی هوا، 41 هزار مرگ زودرس در اثر آلودگی نیز شانس زیستن خواهند داشت. با مقایسه این رقم با سالانه 400 تا 500 هزار فوتی در کشور می توان درک کرد که با یک تغییر کوچک در سبک زندگی و حمایت از دوچرخه سواری می توان از مرگ یک چهارم ایرانی ها جلوگیری کرد.

اما در مورد آلودگی ناشی از استفاده از مازوت، مقصر اصلی وزارتخانه های نیرو، صنایع و نفت است. کشوری که مستعد ترین کشور در فراوری انرژی های پاک است، وزارت نیرو همچنان با پیگیری روش های قدیمی مانند سد سازی و توسعه نیروگاه های حرارتی و عادت دادن مردم به استفاده از گاز کشور را درگیر مسائل فزاینده آلودگی و ناپایداری نموده است. استفاده از انرژی خورشیدی و بادی از سیاست های فراموش شده ای است که متأسفانه در فصول سرد سال منشأ سخت ترین آلودگی ها در شهرهایی چون تهران و اراک است. خلاصه آنکه آلودگی هوا در ایران، نتیجه عدم درک مفاهیم توسعه است. وزارتخانه های قدرتمندی چون نیرو، نفت و صنایع نیار به تغییر نگاه خود در توسعه دارند، بخصوص در روزهایی که جهان با درک خطر نابودی تمدن بشری با افزایش گازهای گلخانه ای پیگیر عدم وابستگی به سوخت های فسیلی است، اگر به حفظ سلامت مردم و پایداری این سرزمین ایمان داریم، چاره ای جز تغییر سیاست های کلان و کاهش وابستگی به سوخت های فسیلی نیست.

*استاد دانشگاه تهران

منبع: ایران