دولتی برای ثروتمندان ، تشدید شکاف طبقاتی در دولت روحانی - مجله نایس پاتوق

گروه اقتصادی خبرنگاران- عارفه چلنگر؛ انقلاب ها و جنبش های سیاسی اجتماعی بسیاری بر مبنای دستیابی به عدالت بنیان گذاری شده اند. در دولت های پس از انقلاب 57 نیز، تحقق عدالت یکی از شعار های مهم سیاست پیشگان جمهوری اسلامی از جمله حسن روحانی بوده است. در نگاه اول نابرابری مفهوم ساده ای به نظر می رسد که به سادگی قابل تشخیص است لکن به دلیل ابعاد گسترده و تاثیری که بر زندگی مردم دارد باید با دقت بررسی شود. نیم نگاهی به موضوعاتی ساده در اقتصاد نشان می دهد که ما در هشت ساله گذشته تا ایجاد فرصت برابر برای شهروندان فاصله زیادی داشته ایم.

بی تدبیری ها، خالقِ فاصله طبقاتی گسترده

در سال های اخیر و بعد از عنوان شدن طرح کاهش فقر جهان، شاخص های نابرابری توزیع درآمد بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. یکی از راه های سنجش شرایط توزیع درآمد یک جامعه، استفاده از شاخص آماری ضریب جینی می باشد که عدد آن بین صفر (اشاره به برابری کامل در توزیع درآمدها) و یک (حاکی از نـابرابری کامل در توزیع درآمد ها یا مخارج) است. بررسی ها نشان می دهد به جهت ناکارآمدی سیاست های دولت، در سال های اخیر ضریب جینی، با رشد بسیار چشمگیر از رقم 0.36 در سال 1392 به عددی حدودا 0.40 در سال 97 رسید که این میزان در 16 سال اخیر امری بی سابقه بوده است.

تنزل مقام ایران در آمار جهانی

بر اساس گزارش 2018 شورای جهانی اقتصاد (WEF) کشور های ایسلند، نروژ، دانمارک، جمهوری چک و فنالند به ترتیب با ضریب جینی 224/0، 249/0، 253/0، 256/0 و 2561/0 در رتبه های اول تا پنجم کمترین میزان نابرابری و شکاف طبقاتی در سال 2018 بوده اند. در این رده بندی، ایران با ضریب جینی 0.4093 در سال 97، بین 136 کشور در رده 75 جهان قرار گرفته است. اما نکته حائز توجه این که شرایط ضریب جینی ایران در میان برخی از کشور های همسایه خود نیز جایگاه مطلوبی ندارد و کشور های افغانستان، پاکستان، عراق و آذربایجان با ضریب جینی های 0.28، 0.33، 0.29 و 0.26 به مراتب در شرایط بسیار مناسب تری قرار دارند.

دولتِ ثروتمندان

وجود نابرابری های گسترده در توزیع درآمد به بروز و افزایش فقر و ایجاد شکاف بیشتر در طبقات جامعه منجر می شود. شاخص مهم دیگر در بررسی توزیع عادلانه درآمد، بررسی سهم درآمد 10 درصد ثروتمندترین افراد کشور به 10 درصد فقیرترین مردم است. طبق بررسی ها، هر خانوار دهک دهم (ثروتمندترین) در سال 90 درحالی 12.2 برابر یک خانوار دهک یکم (کم درآمدترین) هزینه می کرد که این میزان به 14.4 برابر در سال 97 رسیده است. یعنی در سال 97 دهک ثروتمندترین حدود 15 برابر بیش از دهک فقیرترین هزینه می کند که این آمار در سال 99 عدد بزرگترین تخمین زده می شود.

درآمد و هزینه خانوار ها طی دو دهه گذشته

شاخص درآمد سرانه نیز یکی از مهمترین مؤلفه هایی است که برای نشان دادن شرایط اقتصادی یک کشور به کار میرود و بهبود این شاخص بیانگر شرایط مناسب خانوارها، بنگاه های اقتصادی و بخش های مختلف است. شاخص درآمد سرانه به توضیح چگونگی سهم افراد یک کشور از درآمد ملی می پردازد. طی دو دهه گذشته درآمد بخش عمده ای از خانوار ایرانی سیر صعودی را تجربه کرده است، اما متاسفانه هزینه ها به طرز قابل توجهی بیش از درآمد ها افزایش پیدا کرده است.

برای نمونه در سال 80 درآمد سالانه یک خانواده شهری حدود 25 میلیون تومان و هزینه های آن نزدیک به 28 میلیون تومان بوده است؛ و یا در سال 92 که دولت به حسن روحانی سپرده شد، میان هزینه 205 میلیون تومانی سالانه برای هر خانواده و هزینه های 204 میلیون تومانی اش تنها یک میلیون اختلاف وجود داشته است.

این در حالی ست که طبق آخرین آمار هزینه مخارج هر خانواده شهری در سال 98 حدود 541 میلیون بوده است و درآمد های آن ها 473 میلیون تومان تخمین زده می شود. یعنی فاصله ای 68 میلیون تومانی میان درآمد و هزینه!

فقر به مثابه یک پدیده نامطلوب اقتصادی- اجتماعی، یکی از مهمترین پیامد های توزیع ناعادلانه و نابرابر درآمد های ایجادشده در بین افراد جامعه است. تداوم این فرآیند تنش های اقتصادی- اجتماعی شدیدی را در پی دارد که هر از گاهی، کل جامعه را در بر گرفته و مقابله با آن بسیار مشکل میشود. با توجه به اهمیت موضوع و کارنامه نامطلوب 8 ساله دولت تدبیر و امید در این حوزه، برای دولت آینده کاهش فقر و بهبود توزیع درآمد، امری ضروری و اجتناب ناپذیر است و آنچه مهم است نحوه این برنامه ریزی و شناسایی فقراست.