تنبیه بدنی چه عوارضی دارد؟ - مجله نایس پاتوق

تربیت و اصلاح رفتار نادرست فرزندان یکی از دغدغه های اصلی والدین می باشد. در گذشته یکی از روش های معمول تربیتی استفاده از تنبیه بدنی بود. امروزه بسیاری از روانشناسان و کارشناسان تربیتی معتقدند که این نوع تنبیه یک روش منسوخ شده محسوب می شود چرا که نه تنها تاثیر مثبتی در تربیت بچه ها ندارد بلکه عوارض و پیامدهای ناخوشایندی را نیز رقم می زند.

تعریف تنبیه بدنی

تنبیه کردن بدنی به معنای استفاده از نیروی فیزیکی جهت ایجاد درد بدون صدمه، به منظور تربیت (تصحیح یا کنترل رفتار) یا مجازات فرد می باشد. این نوع تنبیه یک نوع کودک آزاری و شایع ترین نوع خشونت خانگی در خانواده است که موجب نقض حقوق کودک می شود و دارای اثرات مخرب کوتاه و بلند مدت بر جسم و روح کودک می باشد.

متاسفانه برخی از خانواده ها معتقدند که این نوع تنبیه انضباط به وجود می آورد و باعث اطاعت محض کودک از آنان می شود. به عقیده آنان ترس از تنبیه، کودک را به اجرای وظایف مشخص وامی دارد و مانع از انجام کارهای خلاف مقررات می شود.

درست است که تنبیه اثر فوری دارد و کودک را از ادامه تخلف باز می دارد ولی او را نسبت به زشتی کار، مطلع نمی سازد. بنابراین نه تنها هیچ اثر تربیتی ندارد بلکه اثرات منفی زیادی نیز بر روح و روان کودک باقی می گذارد.

پیامدهای تنبیه بدنی

کارشناسان تعلیم و تربیت برای این نوع تنبیه آثار مخرب فراوانی ذکر نموده اند که هر یک از آنها به تنهایی می تواند تاثیر بسزایی در روحیه و شخصیت آینده کودک ما داشته باشد و انگیزه ای باشد که والدین به هیچ عنوان از تنبیه فیزیکی برای کودک خود استفاده ننمایند. برخی از این آسیب ها عبارتند از:

تنبیه آثار جانبی و هیجانی نامطلوب بر جسم باقی می گذارد. علاوه بر آن کودکی که در سایه ترس و نگرانی عظیم شود، تاثیرات ساختاری بسیار بدی را در ذهن تجربه خواهد نمود. روابط او با معلمانش و تقریبا تمام عظیمسالان، همواره در سایه ترس و استرس خواهد بود. لذا در یادگیری با اختلال روبرو می شود. در صورت عدم یادگیری، جرات پرسیدن سوال را نخواهد داشت. در سایه این ترس امکان دریافت حق خود را کمتر پیدا می نماید.

تنبیه علاوه بر اینکه اثر مثبت تربیتی ندارد، صدمه زدن به دیگران را توجیه می نماید. وقتی که بچه ها تنبیه می شوند، تنها چیزی که می آموزند، این است که در برخی موقعیت ها صدمه زدن به دیگران جایز است. تنبیه، شخص تنبیه شده را نسبت به عامل تنبیه نماینده و دیگران پرخاشگر می نماید.

تنبیه، اغلب یک پاسخ نامطلوب را جانشین پاسخ نامطلوب دیگر می سازد و به صورت غیرمستقیم به فرد عمل نامطلوب دیگری می آموزد. مثلا کودکی که به دلیل ریخت وپاش کردن اسباب بازی هایش تنبیه می شود، کودکی بهانه گیر و گریه کن بار می آید.

بچه های که به هر نحوی مورد تنبیه بدنی یا کلامی والدین قرار می گیرند در آینده بسیار نزدیک امکان دارد همان روش ها را برای تربیت بچه ها خود به کار ببرند بدین ترتیب بدرفتاری با بچه ها از نسلی به نسل دیگر منتقل خواهد شد.

این امر نیز یک اصل در روانشناسی است. انسان از کسی که او را مورد اعتراض یا آزار قرار می دهد همواره روگردان خواهد بود و در صورت ادامه، تنفر و گریز بوجود می آید عواقبی مانند فرار از خانه یا مدرسه هم می تواند از نتایج این امر باشد.

افرادی که تنبیه بدنی را تجربه نموده اند، معمولا در ارتباط موثر با دیگران به مشکل برخواهند خورد. آنها در رفتار با همسالان خود تهاجمی تر از افراد نرمال برخورد خواهند کرد. این امر ممکن است دایره دوستی آنها را محدود کند و از این بابت نیز آسیب خواهند خورد. این بچه ها معمولا به درستی نمی توانند خشم خود را مدیریت نمایند. به همین دلیل، در روبروه با افراد غریبه سریعتر از کوره در می فرایند.

زمانی که کودک این واقعه دردناک جسمی و روانی را تجربه می نماید، می توان گفت که بعد از مدت زمان کوتاهی تجربه جسمی آن را فراموش خواهد نمود. آنچه او تا عظیمسالی با خود حمل خواهد نمود، همان تجربه روانی اوست که حس انتقام را در او بیدار نگه خواهد داشت.

یکی از عوارض بسیار نامطلوب استفاده مکرر از تهدید و تنبیه فیزیکی که حتی در دوره های بالاتر تحصیلی هم مشاهده می شود، جانشین شدن ترس از شکست به جای شوق و پیشرفت است.

تنبیه بدنی باعث می شود کودک همواره مضطرب باشد زیرا همواره احساس می نماید بر اثر عمل مشابهی دوباره و به ویژه در حضور دیگران تنبیه خواهد شد. این اضطراب مانع از پیشرفت شده و زمینه ایجاد اختلالات روانی را ایجاد می نماید.

کودک تنبیه شده به خاطر ضعف عملکرد و ناتوانی در انجام کارهایش به تدریج اعتماد به نفس خود را از دست می دهد و احساس بی کفایتی نموده و شهامت انجام کارهای عظیم را ندارد.

کودک یا نوجوانی که کتک می خورد، شخصیتش تحقیر شده و به مرور زمان، عزت نفس خود را از دست می دهد و به این باور می رسد که ارزشی ندارد. در این صورت است که دچار عقده حقارت شده و هرکار خلافی را به راحتی انجام می دهد.

یکی از علت های دروغ گویی بچه ها، ترس از مجازات است. تنبیه فیزیکی باعث می شود کودک برای فرار از مجازات ، به دروغ گویی متوسل شده، به مرور زمان این رفتار در او تثبیت شود.

تنبیه فیزیکی در طولانی مدت باعث می شود، کودک از پدر و مادر خود حس انتقام داشته باشد. او پدر و مادر خود را دوستان خوبی برای خود نمی داند. روی حرف های والدین حساب ویژه ای باز نمی نماید. دوست داشتن والدین را به راحتی زیر سوال می برد. در عظیمسالی به راحتی به والدین بی احترامی نموده و از گذاشتن والدین در سرای سالمندان ابایی ندارد.

تنبیه بدنی پیامدهای منفی دیگری نیز دارد که در ادامه فهرست وار به آنها اشاره می کنیم:

• بچه ها را به حیله گری و ریاکاری وامی دارد.
• باعث افسردگی بچه ها می شود.
• بچه ها را به سمت خود آزاری سوق می دهد.
• باعث لجبازی آنان می شود.
• بچه ها را گوشه گیر می نماید.
• آنها را بی ادب و نسبت به اطرافیان بی تفاوت می سازد.
• حس کنجکاوی و ابتکار را در آنان می کشد.
• احترام و اعتماد بچه ها را نسبت به عظیمترها سلب می نماید.
• شهامت و غرور بچه را از بین می برد.
• شادی ها را در آنان سرکوب می نماید.

اگرچه تشویق بر تنبیه اولویت دارد با این حال والدین می توانند از تنبیه به عنوان یک ابزار اجرایی استفاده نمایند اما نه از تنبیه بدنی زیرا خشونت های بدنی، در نظام آسیب شناسی و از دیدگاه حقوقی عاملی مخرب، همراه با تاثیرات منفی محسوب می شود. از این رو، توصیه می شود برای تنبیه بچه ها از روش های صحیح استفاده شود.