تَرَک عمیق در دیواره ها، گنبد و سقف مسجد سید اصفهان - مجله نایس پاتوق

به گفته یک عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان، آسیب های سازه ای بنای مسجد سید اصفهان از جمله تَرَک عمیق دیواره ها، گنبد و سقف در راستایِ تَرَک فرونشستی عمیق و طولانی ایجاد شده در زمین است.

در روزهای گذشته ضمن بازدید شورای فنی استانداری اصفهان و کارشناسان میراث فرهنگی از شرایط مسجد تاریخی سید اصفهان و بازسازی های اضطراری این بنای تاریخی از سوی گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، وجود تَرَک عمیق فرونشستی در زیر کف فرش شبستان این مسجد تشریح شد.

در این خصوص بهرام نادی، عضو کارگروه تخصصی فرونشست اصفهان، گفت:

بخش اول آسیب های سطحی ومعماری بنا همچون تخریب کاشی های کف ناشی از نگهداری نا صحیح این بنای تاریخی است اما بخش دوم و اساسی آسیب ها به فرونشست زمین برمی گردد.

وی اضافه نمود:

نشست نامتقارن زمین، ناشی از فرونشست و برداشت بی رویه آب های زیر زمینی سبب ایجاد ترک در زمین می گردد و در ادامه، این ترک ها به سازه منتقل می گردد ، زیرا سازه های مصالح بنایی و تاریخی توان تحمل تنش های شدید ناشی از تَرَک زمین و فرونشست را ندارند.

این متخصص سازه گفت:

البته ترک های سازه ای مسجد سید ناشی از فرونشست را نباید در نبود متولی مسجد جست و جو کرد و این ترک ها ناشی از عدم وجود متولی در بخش کنترل و مدیریت منابع آب سطحی و زیر زمینی است.

وی اضافه نمود:

بازسازی بنای مسجد سید بدون کنترل منابع آب زیر زمینی، ناپایدار خواهد بود و وقوع و بروز مجدد ترک و آسیب های سازه ای و غیر سازه ای دور از انتظار نیست.

نادی گفت:

چگونه می توان امیدوار بود که اسکت سازه مصالح بنایی، بنا شده در منطقه ای با نرخ فرونشست تحمیلی سه تا پنج سانتی متر در سال (30 تا 50 سانتی متر در 10 سال) بتواند بدون شکست در مقابل این تنش غیرقابل تصور دوام بیاورد.

وی توضیح داد:

نتیجه این است که بدون مطالعه فرونشست شامل معین عمق و ابعاد ترک با ابزاری مشابه دستگاه نفوذگرِ رادار(GPR) و نرخ دقیق نشست نامتقارن با ابزاری مشابه دستگاه موقعیت یاب مکانی(GPS) نمی توان اقدام به بازسازی سطحی کرد.

نادی در ادامه گفت:

نکته مهم اینکه در سال های گذشته بارها در مورد آسیب های فرونشستی شرح دادیم و متاسفانه نادیده گرفته یا انکار شد. هم اکنون تعداد زیادی از شاخص های گچی نصب شده در مسجد علی قلی آقا در شمال مسجد سید به سبب فرونشستِ زیاد ریخته و از بین رفته اند و گنبد و ستون های مسجد جامع عباسی نیز به علت فرونشست ، دچار ترک و کچ شدگی شده اند.

وی تاکید نمود:

نبود برنامه جامع در کنترل فرونشست زمین و مدیریت صحیح بر منابع آب های سطحی و زیر زمینی در اصفهان سبب بلعیده شدن سازه ها از جمله میراث فرهنگی و سازه های تاریخی خواهد شد. در نتیجه ضمن لزومِ بازسازی و نگهداری صحیح سازه های تاریخی ضروری است مدیریت صحیح بر منابع آب زیر زمینی جهت کاهش و حذف اثرات مخرب فرونشست انجام گردد.

بعلاوه هادی اللهیاری مدیر گروه امانی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی اصفهان گفت:

با توجه به بازدیدهایی که از سال گذشته در مسجد سید داشتیم، یک شکاف از بیرون و پشت دیوار شبستانِ مسجد وجود دارد و به همین علت یک سونداژ در کف ایجاد و تقریبا 40 سانتی متر از کف فرش مسجد را باز کردیم.

وی اضافه نمود:

این شکاف عمیق است و وقتی به این مقدار، سطحِ زمین شکاف باز نموده است، مطمئنا تا چند متر ادامه دارد و علتِ آن هم فرونشست است.

اللهیاری تاکید نمود:

در اثر این فرونشست نامتقارن در جبهه شمالی مسجد به علت بار وارد شده از سمتِ گنبد، عوارض، بیشتر بروز پیدا نموده است.

وی گفت:

مطمئن هستیم که اگر برداشتنِ کف فرش ها را ادامه بدهیم و قسمت بیشتری را باز کنیم، این شکاف ادامه دارد.

این مسئول با بیان اینکه شاخص های گچی در گنبد گذاشته ایم تا حرکت سازه را رصد کنیم، گفت:

معضل در رابطه با گنبد است که هم از داخل و هم از بیرون تَرَک دارد و متاسفانه آسیب جدی به بنا وارد نموده است.

اللهیاری ادامه داد:

اولویت ما برای این بنا این است که از بالا ، گنبد را استحکام بخشی کنیم چون شکافی که روی بام خورده است به علت اینکه در فصل بارندگی هستیم، می تواند موجبِ آسیب های بیشتر به بنا گردد.

مسجد سید، یکی از مساجد تاریخی اصفهان و متعلق به دوره قاجار است.

در سال های اخیر بی توجهی نسبت به بنای مسجد سید شرایط نامطلوبی را برای آن رقم زده، این شرایط در حالی است که آثار فرونشست چون ترک ها و نشست های نامتقارن نیز شرایط این مسجد را سخت تر نموده است.