روستایی حاشیه ای که به وسیله گردشگری به روستای هدف تبدیل شد - مجله نایس پاتوق

داستان چیست؟

در روزگار گذشته تجار و بازرگانان هر کجا بین راه اقامت می کردند، اصطلاح منزل کردن را به کار می بردند، در 13 کیلومتری زاهدان جایی که به آن سیستان راه هم می گفتند، زمانی افرادی اطراق کردند که یکی از آنها پی برد در زیرزمین یک قنات پر آب وجود دارد داستانها حاکی از آن است آن چهل نفر از همان موقع اینجا منزل نموده و زمینها را بین خودشان تقسیم کردند. از همان زمان هم اینجا را به نام منزل آب یا منزلاب نامیدند.

در پی خشکسالی های پیاپی در استان سیستان و بلوچستان، این قنات ها هم خشکید، زمینهای کشاورزی دیگر بار ندادند و مردم روز به روز بیکارتر شدند. عده ای به شهر زاهدان و شهرهای دیگر برای کارگری می رفتند. روستا کم کم از اهالی خالی می شد.

این فرایند ادامه داشت تا اینکه یک ابتکار یا ورود به یک صنعت، روستا را زیر و رو کرد. صنعت توریستی همان راه چاره بود. رحمت شه بخش 45 ساله از 19 سال پیش تا کنون دهیار منزلاب است. او در حوزه توریستی تحصیل نموده و سفرهای داخلی و خارجی زیادی رفته، جهان دیده و متوجه شده که چطور توریستی می تواند مهاجرت معکوس در روستاها را به ارمغان بیاورد او مردم روستا را که اغلب فامیلش بودند، تشویق کرد بتوانند میزبان توریستان با فرهنگهای مختلف باشند.

رحمت شه بخش پیرامون روستایی حاشیه ای که به وسیله توریستی به روستای هدف تبدیل شد، می گوید: تا سال 91 مردم از روستا مهاجرت می کردند چون امکاناتی نداشتیم و خشکسالی 17 ساله را نیز پشت سر گذاشته بودیم ولی هنوز آب و هوای خنک این روستا نسبت به زاهدان در ذهن مردم مانده بود. آنها به یاد داشتند که در گذشته زیر سایه درختان می نشستند. به همین دلیل وقتی امکاناتی در روستا ایجاد کردیم از آن استقبال کردند.

تکمیل راه با یاری بنیاد برکت

او می گوید: بنیاد برکت بر خلاف ارگان های دیگر از مردم پرسید چه کاری می خواهید انجام دهید، به یاری مردم آمد به بعضی وام داد یا یاریشان کرد شغلی ایجاد نمایند ولی ارگان های دیگر خودشان بدون توجه به درخواست مردم طرح می دادند. این تفاوت کار بنیاد برکت بود. در واقع بنیاد برکت از یکی دو سال پیش تکمیل نماینده راه روستا شد.

شه بخش می گوید: مردم اوایل از فرهنگشان می ترسیدند اما بعداً دیدند که اتفاقا فرهنگ قدیمی خودشان را به یاری صنعت توریستی می توانند احیا نمایند. وقتی توریست به روستا می آید تبادل فرهنگ صورت می گیرد معمولا مردم اینجا فرهنگ خوب توریستان را می گیرند آنها اگر غذایی فراموش شده باشد سعی می نمایند احیا نمایند صنعت توریستی یاری نموده تا ما با فرهنگ خودمان بیشتر آشنا شویم.

شه بخش نام فامیل خیلی از افراد روستای منزلاب است آنها ابتدا یک چایخانه یا سفره خانه تأسیس کردند اما رفته رفته تقاضای توریستان برای اقامت در این روستا زیادتر شده تا اینکه خانه های خود را به محل اقامت برای توریستان تبدیل کردند و الان هم چند سالی است که رستوران روستا را برای ارائه غذاهای محلی ایجاد نموده اند. حالا مردم شهر زاهدان برای اینکه آخر هفته یا تعطیلات خود را در یک منطقه خوش آب و هوا بگذرانند، به این روستا می آیند.

در رستوران غذای محلی خودشان را می خورند و در فضای روستایی اقامت می نمایند، به پیاده روی در جاده سلامتی که در کوه ایجاد شده می فرایند و از هوای خنک روستا استفاده می نمایند. روستایی که حدود ده سال پیش جوانانش برای کارگری به شهرهای اطراف می رفتند حالا همه شأن مشغول به کار شده اند یا در رستوران یا در اقامتگاه های بومگردی. از زمینهای کشاورزی و دامداری اینجا برای تهیه مواد غذایی رستوران هم استفاده می گردد. این روستا دیگر بیکار ندارد و با همین عنوان هم شهرت پیدا نموده است.

گرانبهاترین لباس دست دوز زنانه

زنان هم در روستا صنایع دستی فراوری می نمایند، زنان بلوچ معمولا هنرمند هستند، هر کدامشان لباس تنشان را سوزن دوزی نموده اند. سوزن دوزی آنها روی پارچه ای حتی اگر ارزان باشد، به یکی از گران بهاترین پارچه ها تبدیل می نماید. پارچه های سوزن دوزی شده بسته به نوع پارچه و طرح پر کار یا کم کار نرخ متفاوتی دارد از یک و نیم میلیون تومان به بالا. آنها معمولا پارچه های سوزن دوزی شده را برای لباس یا شال و چادر استفاده می نمایند. می توان گفت زنان استان سیستان و بلوچستان گران بهاترین لباسها را به تن دارند که همگی کار دست خودشان است.

بهناز قنبرزهی، یکی از دختران هنرمند و سوزن دوز این روستاست که در کارگاهی کار می نماید و هنر دستش به خارج از استان می رود. او می گوید هر طرحی را که مشتری سفارش دهد می تواند بدوزد. او حتی این روزها سوزن دوزی روی شلوار لی را هم امتحان نموده که استقبال زیادی از آن شده است. بهناز و دختران دیگر روستا زمانی بیشتر مشتری دارند که مسافر هم به روستا بیشتر بیاید. با این وجود وقتی در کارگاه کار می نمایند، همواره سفارش از سوی کارگاه دارند. بهناز و زنان و دختران دیگر روستا تا وقتی در خانه کار می نمایند کسی نمی شناسد و نمی داند که چه هنری دارند آنها باید به کارگاه بفرایند تا بتوانند محلی برای عرضه هنر دستشان داشته باشند. اما سودی که در نهایت از هنرشان به دست می آورند مسلما بیشتر به کارگاه می رود تا جیب خودشان.

بهناز و زنان روستا زمانی متوجه شدند که می توانند هنر دستشان را ارتقا داده و آن را به نمایش بگذارند که مسافران تقاضای پارچه های سوزن دوزی شده کردند و حتی سفارش کیف و اقلام دیگر که رد هنر سوزن دوزی داشته باشد، را دادند.

این زنان به مردان در تهیه غذای مسافران در بومگردی ها و تهیه مواد خوراکی و سوغات نیز یاری می نمایند. اکنون 6 واحد بومگردی در روستا وجود دارد و سه واحد هم در دست اجراست. البته اگر مسئله ای که اهالی روستا برای ساخت و ساز با بنیاد مسکن دارند، حل گردد. بنیاد مسکن به روستاییان گفته برای انجام هر ساخت و سازی باید سند داشته باشند و برای تهیه این سند هم باید بابت زمینی که دارند متری 550 هزار تومان به بنیاد پول بپردازند وگرنه اجازه ساخت و ساز جدید نخواهند داشت. این موضوع و گرانی نرخی که کارشناسان دادگستری برای زمینهای مردم روستا معین نموده اند توسط استانداری در حال آنالیز است. اما با آنچه که از قبل در این روستا ایجاد شده، هنوز هم توریستی رونق دارد.

توریستی غذایی نیمه کاره رها شد

یکی از اهالی روستا میخواهد تا آشپزخانه ای در روستا ایجاد کند که در کنار اقامت توریستان، به آنها یاد دهد چطور می توان غذای بلوچی پخت. در واقع راه اندازی تور توریستی غذا را در ذهن دارد. اما فضایی که برای این کار اختصاص داده نیمه کاره رها شده است. هر چند که الان هم به دلیل کرونا مسافران این روستا هم کمتر شده است. ولی بومگردی ها آخر هفته میهمان دارند.

روستای منزلاب در راستا زاهدان به چابهار قرار گرفته است و راستاش نیز پرتردد است اما وسیله نقلیه عمومی برای رفتن به آن وجود ندارد بنابراین افرادی که می خواهند از زاهدان به اینجا بفرایند باید یا ماشین دربست نمایند یا با خودروی شخصی بفرایند.

برای زیباتر شدن نمای روستا به جای اینکه هر کسی با بلوک های سیمانی خانه اش را بسازد، یک نما برای تمام روستا در نظر گرفته شده چه جدار بیرونی روستا و چه بومگردی های آن. خیابان اصلی روستا سنگ فرش شد، خانه های بوم گردی با نمای خشت و گلی و تزئینات معماری و بادگیر ساخته شدند. در همه بومگردی ها، سوزن دوزی زنان همین روستا زینت بخش شد. آنها که فضای بیشتری داشتند، سیاه چادر هم به بومگردی هایشان اضافه کردند به سبک عشایر نشینی اهالی روستا. جلیل شه بخش یکی از این بومگردی ها را دارد که ترکیب خانه و چادر است. او در اقامتگاه خود تا 40 نفر را نیز می تواند پذیرایی کند و بسته به اینکه چند نفر باشند و چه امکاناتی بخواهند نرخی را برای آنها معین می نماید.